Paris, Texas - The Opening Scene
Acteur Harry Dean Stanton overleden (91)
Stanton speelde in de afgelopen zestig jaar in zo’n 250 films de rol van excentriekeling.
Acteur Harry Dean Stanton is vrijdag op 91-jarige leeftijd overleden in een ziekenhuis in Los Angeles. Dat meldt zijn agent aan persbureau Reuters. Stanton speelde in films als The Green Mile, Escape from New York, Cool Hand Luke en de tv-serie Twin Peaks.
Met zijn kenmerkende ruige uiterlijk en relatief weinig tekst vertolkte Stanton meestal de rol van excentriekeling. Hoewel hij veel kleine rollen speelde, zorgde zijn personage vaak voor een zweem van melancholie in de films waarin hij speelde.
In totaal speelde de acteur in zo’n 250 films en series. De rol waarmee Stanton doorbrak was die van de hoofdpersoon in Paris, Texas uit 1984. De monoloog die hij in een spiegelruit voert tegen zijn vrouw werd geroemd en zou zijn grote doorbraak betekenen.
Paris, Texas won de Gouden Palm op het filmfestival van Cannes, waar hij ook in première ging. Voor Stanton was het op 57-jarige leeftijd de eerste grote prijs. Hij zei later dankbaar te zijn voor de rol die hij speelde.
“Paris, Texas gaf me de kans om compassie uit te beelden. En ik spel dat met een hoofdletter C.”
Stanton is voor het laatst als acteur te zien in de nog uit te komen film Lucky, die wordt gezien als een eerbetoon aan zijn leven en carrière.
Zijn gezicht was het verhaal’
Harry Dean Stanton (1926-2017)
Harry Dean Stanton is voor altijd Travis Henderson uit Wim Wenders’ Paris, Texas. Recent was hij nog te zien in de nieuwe Twin Peaks. Zaterdag overleed hij.
Harry Dean Stanton in 2007.Foto Robyn Beck/AFP
Hoe hij daar liep. Tevoorschijn kwam uit het het niets. In de woestijn bij het Texaanse stadje Marathon, aan de rand van het Big Bend National Park. Met dat rode petje, en dat verwassen pak. Hij is zijn geheugen kwijt. Of misschien heeft hij het daar ergens in dat onverbiddelijke landschap achter zich gelaten. Travis Henderson in Paris, Texas(1984) van Wim Wenders was de enige rol die zijn leven zin had gegeven, zei hij ooit in een interview. Een man getekend door trauma en herinnering. Het was zijn doorbraakrol. Op 58-jarige leeftijd, nadat hij er al een half leven aan zwijgende bijrollen en weinig spraakzamer zogeheten ‘karakterrollen’ op had zitten. Harry Dean Stanton had geen woorden nodig om te spreken. Hij sprak met zijn gezicht. En met de manier waarop hij liep. Zaterdag overleed hij op 91-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Los Angeles aan de gevolgen van ouderdom.
Met zijn kenmerkende ruige uiterlijk en relatief weinig tekst vertolkte Stanton meestal de rol van excentriekeling.
Soldaten en cowboys
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte de in 1926 geboren Harry Dean Stanton als kok aan boord van een marineschip. Maar het acteervirus had zich al eerder in hem genesteld, en toen de oorlog voorbij was zwaaide hij af naar het theater, al spoedig gevolgd door talloze filmrollen als soldaten en cowboys in de genrefilms van de jaren vijftig en zestig. Zijn filmografie telt zo’n 100 filmtitels en minstens de helft daarvan aan tv-rollen. Enkele memorabele optredens zijn bijvoorbeeld met zijn gitaar op de luchtplaats van een gevangenis in Cool Hand Luke (1967), als lifter in de nihilistische racefilm Two-Lane Blacktop (1971), als gruwelijk aan zijn einde komende ruimtetechnicus in Rildey Scotts originele Alien (1979), gekke wetenschapper in rampenfilm Escape from New York (1981), cokesnuifende straatschuimer in cultfilm Repo Man (1984), als de apostel Paulus in Martin Scorseses The Last Temptation of Christ (1988) en al op hoge leeftijd in drugstrip Fear and Loathing in Las Vegas (1998) en doodstrafdrama The Green Mile (1999). Naast zijn acteercarrière trad hij ook regelmatig op met zijn Harry Dean Stanton Band.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/09/anp-1996445.jpg)
Harry Dean Stanton in 1983.Foto ANP
Eindeloos kijken
David Lynch, met wie hij meermaals samenwerkte, zoals aan de romantische misdaadfilm Wild at Heart (1990), slow road movie The Straight Story (1999), de surrealistische film-in-film Inland Empire (2006) en natuurlijk Twin Peaks (zowel bioscoopfilm Fire Walk With Me uit 1992 als de recente tv-serie), schreef op Twitter: ,,Hij was een geweldige acteur (zelfs meer dan geweldig)”. Dat is een sentiment dat door iedereen in de filmwereld wordt gedeeld. Harry Dean Stanton was niet alleen geweldig, hij was meer. Dat meer dat het geheim uitmaakt van elke acteur naar wie je eindeloos kunt kijken. Iets wat je een mysterie kunt noemen. Of een belofte. Maar beter nog een hunkerende vraag waar je na een lange stille wandeling misschien het antwoord op vindt.
Hij was misschien de ongekroonde koning van de bijrol, maar het waren altijd bijrollen die een doorkijkje gaven naar de pijnlijke nuances en subtiliteiten van mensenlevens die zelden in films worden verbeeld. Hij was iemand die door te zwijgen het hele verhaal vertelde. Iemand met een gegroefd gezicht, droef als een oude boom, maar altijd met een laatste vonkje vuur in zijn naar verlossing hongerende ogen. Iemand van wie de deze zomer overleden Sam Shepard, scenarioschrijver van Paris, Texas zei: ,,Zijn gezicht is het hele verhaal.”
Zijn laatste film is het eerder deze zomer op het Filmfestival Locarno vertoonde Lucky, waarin hij een 91-jarige atheïst speelt, in het aangezicht van de dood, de eenzame metafysica van het existentialisme. Regisseur David Lynch speelt een van zijn vrienden. Critici die de film al zagen beschrijven hem als een verdichting van Stantons hele filmleven. De film volgt hem in een kleine woestijnstad, tijdens zijn dagelijkse beslommeringen en wandelingen.
Hoe hij kon lopen. Stram van de vele kilometers die zijn schoenen al versleten hadden. Maar ook vitaal. Met de moed der wanhoop. Zoals de Ierse toneelschrijver, dichter en romancier Samuel Beckett het in de laatste regels van zijn roman Molloyverwoordde: ,,Je moet doorgaan, ik kan niet doorgaan, ik zal doorgaan.” De tragische paradox van het leven. En nu is Harry Dean Stanton ergens in de woestijn bij Paris, Texas weer verdwenen. Of weggereden, in een zwarte limousine. Terwijl Blondie op de autoradio zingt: „I want to dance with Harry Dean / Drive through Texas in a black limousine / I want a piece of heaven before I die.”
Harry Dean Stanton, the gaunt, hollow-eyed, scene-stealing character actor who broke out of obscurity in his late 50s in two starring movie roles and capped his career with an acclaimed characterization as a corrupt polygamist on the HBO series “Big Love,” died on Friday in Los Angeles. He was 91.
His death, at Cedars-Sinai Medical Center, was confirmed by his agent, John S. Kelly.
Mr. Stanton spent two decades typecast in Hollywood as cowboys and villains before his unusual talents began to attract notice on the strength of his performances in the movies “Straight Time” (1978); “Alien,” “Wise Blood” and “The Rose” (all 1979); and “Escape From New York” (1981).
In those roles — as a former criminal bored in the law-abiding world, a 22nd-century space traveler, a street preacher pretending to be blind, a devastatingly cruel country-music star and a crazed demolitions expert — his look and his down-home voice were the same, but his characters were distinct and memorable.
Vincent Canby wrote in The New York Times in 1978 that Mr. Stanton’s “mysterious gift” was “to be able to make everything he does seem immediately authentic.” The critic Roger Ebert once wrote that Mr. Stanton was one of two character actors (the other was M. Emmet Walsh) whose presence in a movie guaranteed that it could not be “altogether bad.”
But he remained largely unknown to the general public until 1984, when the seemingly impossible, or at least the unexpected, happened: Mr. Stanton, the quintessential supporting player, became a leading man.
That year he starred as a wandering amnesiac reunited with his family in Wim Wenders’s “Paris, Texas,” which won the Palme d’Or at the Cannes Film Festival, and as a fast-talking automobile thief training Emilio Estevez in the ways of his world in Alex Cox’s cult comedy “Repo Man.”
If there was any remaining doubt about his newly attained star status, it was eliminated in 1986 when he was invited to host “Saturday Night Live.”
Mr. Stanton was never anonymous again, although he continued to make his contributions almost entirely in supporting roles. He played Molly Ringwald’s underemployed father in the teenage romance “Pretty in Pink” (1986), the apostle Paul in Martin Scorsese’s “The Last Temptation of Christ” (1988), a private eye in David Lynch’s “Wild at Heart” (1990), a judge in Terry Gilliam’s “Fear and Loathing in Las Vegas” (1998), the hero’s ailing brother in Mr. Lynch’s “The Straight Story” (1999), a veteran inmate cheerfully testing the electrocution equipment in “The Green Mile” (1999) and Charlie Sheen’s father in “The Big Bounce” (2004).
Mr. Stanton was cast in one of his best-known roles when he was almost 80: that of Roman Grant, a self-proclaimed prophet with 14 wives, on “Big Love,” HBO’s acclaimed series about the everyday lives of polygamists. After his character was killed in the Season 3 finale in 2009, he joked that the show had generated more response than anything else he had done, “except for a couple hundred other movies.”
Mr. Stanton had an impressive singing voice and toured with a male chorus early in his career. He first sang on screen in “Cool Hand Luke” (1967), doing three numbers, including the hymn “Just a Closer Walk With Thee.” He later formed the Harry Dean Stanton Band, which played rock, blues, jazz and Tex-Mex numbers in Los Angeles nightclubs and on tour.
In 2014 he released an album, “Harry Dean Stanton: Partly Fiction,” consisting of songs he sang on the soundtrack of a documentary about him by the same name.
Harry Dean Stanton was born in West Irvine, Ky., a small town southeast of Lexington, on July 14, 1926, the son of Sheridan Stanton, a tobacco farmer who also worked as a barber, and the former Ersel Moberly, a cook.
After serving in the Navy in the Pacific during World War II, he attended the University of Kentucky, where he became interested in drama. Dropping out of college after three years, he moved to Los Angeles and studied acting at the Pasadena Playhouse.
Mr. Stanton — who was often billed as Dean Stanton early in his career to avoid confusion with another character actor, Harry Stanton — made his first television appearance in 1954 in an episode of “Inner Sanctum,” a syndicated mystery and suspense anthology series. His film debut was in “Tomahawk Trail,” a 1957 western starring Chuck Connors, and for the first two decades of his career westerns were his specialty.
Among the numerous TV westerns on which he was seen were “Rawhide,” “Bonanza” and “The Big Valley.” He was also on eight episodes of “Gunsmoke,” playing a different character in each. His last western film was Arthur Penn’s unorthodox “The Missouri Breaks” (1976), starring Marlon Brando and Mr. Stanton’s onetime roommate Jack Nicholson.
Mr. Stanton remained busy to the end. He had small roles in the 2012 movies “The Avengers” and “Seven Psychopaths” and was in episodes of the HBO series “Getting On” in 2013 and 2014. This year, he appeared in a few episodes of “Twin Peaks: The Return” and starred in the feature film “Lucky,” scheduled for release this month. He plays a hard-bitten 90-year-old atheist in the movie, which also stars Mr. Lynch.
Mr. Stanton drew unwanted headlines in 1996 after gunmen broke into his Hollywood home on Mulholland Drive, struck him and tied him up before ransacking the house, stealing cash and electronics and escaping in his Lexus. Two men were captured in a police chase and sentenced to prison.
There was no immediate information on his survivors.
Even as his profile rose, Mr. Stanton expressed some disappointment in his career. “It’s just so frustrating when you’re in a supporting role because you only get to express a part of yourself,” he said in a 1986 interview with The Los Angeles Times.
But he was matter-of-fact about his gift. That same year he told The New York Times Magazine: “I know I’ve got the ability to bring a sense of menace to the screen. I have that specific competence, and it’s generally kept me working.”
He then summed up his adult life. “To put it mildly,” he said, “I was just a very late bloomer.”
ADVERTISEMENT
Harry Dean Stanton,
Een opmerking toevoegen